Miecze samurajów

W kulturze samurajskiej miecz przedstawiał dla każdego wojownika szczególną wartość. Niebywały szacunek, jakim otaczano tą wyjątkową broń miał związek z wierzeniami pierwszych Japończyków. Według starożytnej legendy, bogini mórz Amaterasu posłała na ziemię swojego wnuka Ninigi, aby ten objął rządy nad Japonią. Ofiarowała mu wówczas Ame no murakomo no tsurugi, „Miecz Okryty Obłokami". W dawnej Japonii miecz był przedmiotem kultu. Stanowił również wyznacznik pozycji społecznej. Początkowo mieczy używali wojownicy należący do różnych warstw społecznych. Z czasem jednak posiadanie i publiczne noszenie mieczy zostało zastrzeżone dla samurajów. Pierwsze japońskie miecze, zwane tsurugi lub ken, charakteryzowały się prostym kształtem ostrza. Około VII wieku powstała nowa forma miecza, posiadająca lekko wygięty grzbiet klingi. Miecze tego typu otrzymały nazwę nihonto, „miecz japoński”. Forma ta zachowała się w niemal niezmienionym kształcie do czasów współczesnych. Samuraje nosili na co dzień dwa miecze: dłuższy, mierzący około 100 cm, o nazwie katana oraz krótszy, o długości około 60 cm, zwany wakizashi. Obydwa miecze, z powodu swej nierozłączności określano mianem daisho. Noszono je zatknięte za pas, ostrzem skierowane w górę, co umożliwiało ich natychmiastowe dobycie oraz zadanie ciosu. W warunkach bojowych samuraje również posługiwali się dwoma mieczami. Dłuższym, o nazwie tachi, zawieszanym na lewym boku ostrzem w dół oraz krótszym, zwanym tanto, zatykanym za pas. Miecz stanowił nieodzowną część ubioru podczas świąt dworskich i religijnych. Stając przed obliczem cesarza, samuraj nie mógł jednak mieć przy sobie miecza. Także w obecności urzędnika wyższej rangi, wojownik musiał wymienić dwa noszone zwykle miecze na jeden, o pośredniej długości, zwany chisakatana.

Katana i Wakizashi (Daisho)

Sztuka wyrobu mieczy samurajskich była niezwykle złożonym procesem. Współcześnie znana jest w stosunkowo niewielkim stopniu. Wynika to z faktu, iż w dawnych czasach sposób wytwarzania broni otoczony był tajemnicą. Ogromny wpływ na końcowy efekt pracy mieczników miało ich wyczucie, właściwości użytych materiałów oraz warunki, w jakich powstawała broń. Dlatego też niemożliwe jest znalezienie dwóch identycznych mieczy. Klinga japońskiego miecza była wytwarzana z kilku rodzajów stali. Podstawowy materiał stanowiła stal o niskiej zawartości węgla. Krawędź tnącą ostrza wykonywano natomiast ze znacznie twardszej stali o podwyższonej zawartości węgla. Technologia ta wydaje się stosunkowo prosta, jednak nie zastosowano jej nigdzie, poza Japonią. Dzięki wykorzystaniu różnych rodzajów stali możliwe było uzyskanie miecza o ogromnej wytrzymałości, a jednocześnie sprężystości. W trakcie procesu wytwarzania miecza niezwykle istotne znaczenie miało hartowanie ostrza. Klingę oblepiano wówczas specjalną masą, przygotowaną z gliny, piasku, pudru oraz węgla drzewnego. Następnie za pomocą bambusowego patyczka kreślono na ostrzu linię hartowania, po czym rozgrzewano klingę do odpowiednio wysokiej temperatury. Tak przygotowane ostrze hartowano w chłodnej wodzie, a rękojeść miecza sygnowano nazwiskiem mistrza oraz nazwiskiem samuraja, dla którego miecz był wytwarzany. Do naszych czasów zachowało się jednak wiele mieczów nie sygnowanych. Miecznicy nie podpisywali swoich dzieł z różnych powodów. Niekiedy przyczyną było niezadowolenie z wykonanego miecza lub też skromność jego twórcy. Samuraje wierzyli, że miecz zawiera w sobie cząstkę duszy miecznika, który go wykonał. Dlatego też unikano broni wykonanej przez osoby o „nieodpowiednim” charakterze.

Budowa miecza samurajskiego (katana). Legenda

Szczególnie interesującym elementem klingi miecza samurajskiego jest linia oddzielająca jaśniejszy obszar od pozostałej, ciemnej powierzchni. Biegnie ona od tylnej krawędzi, wzdłuż całej długości klingi, aż do części chwytowej. Część chwytowa posiada kilka otworów służących do zamocowania rękojeści. Długa rękojeść umożliwiała walkę mieczem trzymanym zarówno jedną ręką, jak i oburącz. Zazwyczaj pokrywano ją skórą rekina i dodatkowo owijano sznurem. Całość zdobił ornament ułatwiający chwyt. Bezpośrednio nad rękojeścią umieszczona była płaska, owalna płytka, tzw. tsuba. Stanowiła istotny element budowy miecza. Zamykając otwór pochwy zabezpieczała klingę przed wilgocią i powietrzem oraz uniemożliwiała zmianę położenia miecza wewnątrz pochwy. Pochwa miecza samurajskiego była wykonywana najczęściej z drewna magnolii. Często pokrywano ją lakierem lub skórą rekina oraz elementami zdobniczymi z metalu i kości słoniowej. Miecze samurajskie umożliwiały zadawanie bardzo precyzyjnych ciosów. Było to niezwykle istotne, ponieważ kodeks bushido dokładnie określał miejsca na ciele przeciwnika, które mogły zostać zaatakowane. Według starych, japońskich przekazów, odpowiednio przygotowane ostrze miecza „zanurzone w wodzie górskiego potoku mogło odciąć szypułkę kwiatu lotosu spływającego swobodnie z jego nurtem”. Mimo, iż to tylko legenda, daje wyobrażenie o jakości ostrza. Nie bez powodu wielu badaczy uważa katanę za najlepszą, stworzoną przez człowieka broń białą.